ENDÜSTRİYEL DOĞALGAZ NEDİR?

 

Kapsam 

Endüstriyel ve büyük tüketimli tesisler, “Endüstriyel ve Büyük Tüketimli Tesisler Şartnamesinde öngörülen şartlara göre yapılacak ve dönüştürülecektir. Bu şartnamede öngörülen kurallar:

a) Kapasiteye bağlı kalmaksızın Gaz Teslim Noktası çıkış basıncı 300 mbar’ın üzerinde olan yerler

b) Çıkış basıncına bağlı kalmaksızın doğal gaz ihtiyacı 200 m³/h’in üzerinde olan yerler

c)    Doğal gazın proses (üretim) amaçlı kullanıldığı yerler [buhar kazanları, buhar jeneratörleri, stand-by çalışan elektrik jeneratörleri, ekmek fırınları, yemek üretimi için kullanılan mutfak cihazları ve laboratuvar bekleri bu Teknik Esaslarda tanımlanan proses (üretim) kapsamı dışındadır]

Eğer bir tesiste bu Teknik Esaslar kapsamı dahilinde olan (a, b, c maddeleri) tesisatlar ile proses kapsamı dışında olan cihazlar aynı projede yer alıyor ise, projenin tamamı kapsam içindedir.



İç Tesisat ve Endüstriyel Tesisat Şartnamesi Kapsamına Giren Kullanımlar

Proses olarak değerlendirilen yerler;

1. Boya kurutma fırınları

2. Proses bekleri

3. Döküm potaları

4. Şalumalar

5. Tavlama fırınları

6. Kuruyemiş fırınları

7. Kızgın yağ kazanları

8. Döner tip metal işleme fırınları (Al. vb.)

9. Açık yanma hücreli cihazlar haricindeki tüm cihazlar


GAZ TESLİM NOKTASI 

Endüstriyel tesise gaz tesliminin yapılacağı noktadır. Gaz teslim noktasının tipi tesis için gerek duyulan gaz debisi, gaz basıncı veya bölgedeki Gaz Dağıtım Şirketi doğal gaz hattının çelik veya PE olmasına göre değişkenlik gösterir.

Yukarıdaki esaslara bağlı olarak gaz arzının sağlanacağı gaz teslim noktası tipleri;

• Servis kutusu • RMS/RS C tipi istasyon (PE hattan beslenen)

• RMS/RS B tipi istasyon (Çelik hattan beslenen) şeklinde olabilir.


Servis Kutusu 

PE şebekeden beslenir. İhtiyaç duyulan gaz debisinin 180 m³/h’e kadar olduğu endüstriyel tesisler için uygundur. İstanbul dışındaki şehirlerde max. 200 m3/ h’e kadar debi alınabilmektedir. Giriş basıncı 1 – 4 barg, çıkış basıncı 21 veya 300 mbar’dır. Genellikle dört tip kutu kullanılmaktadır;

S700, S200 ve S300 duvar tipi kutular ile CES 200 Gömülü Tip Kutu (Yer Tipi). Tesisatın kutu yanından çıkarılması uygulaması S700 ve S200 tip kutulara uygulanmaktadır. Yandan delinmiş kutularda tesisat borusu toprağa girmeden binaya girer. Bu nedenle katodik koruma ve sıcak bant sargı uygulaması şartı da ortadan kalkmış olur. Her durumda tesisat boruları korozyona dayanıklı bir boya ile boyanmalıdır.





Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu 

a) RMS/RS C tipi istasyon (PE hattan beslenen): PE şebekeden beslenir. İhtiyaç duyulan gaz debisinin 325 m³/h’e kadar olduğu endüstriyel tesisler için uygundur. Giriş basıncı 1 - 4 bar, çıkış basıncı max. 0,3 bar’dır. (İstanbul dışındaki bazı gaz şirketleri max 1 bar’a müsaade etmektedir) 325 m³/h’in üzerindeki gaz debisi ya da 0,3 bar basınç üzeri taleplerde Gaz Dağıtım Şirketi’nin onayı alınmalıdır.

b) RMS/RS B tipi istasyon (Çelik hattan beslenen): Çelik hattan beslenir. Giriş basıncı İstanbul’da 6-25 bar’dır (OSB’lerde genellikle 19-12 bar giriş basıncı uygulanır). Çıkış basıncı min. 4 bar’dır. 4 bar’ın altındaki çıkış basıncı taleplerinde Gaz Dağıtım Şirketi’nin onayı alınmalıdır.


Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu ile İlgili Bazı Hususlar


• Hesaplamalarda, her zaman min. gaz basıncı ve max gaz akış debisi dikkate alınır.

• Her tip istasyonda (A, B ve C tipi) regülatör öncesinde ve sonrasında izin verilebilir max. gaz hızı 25 m/sn. olarak alınır, boru çapları buna göre belirlenir.




• İstasyon giriş/çıkış boru çapı hesabında şu ampirik formül kullanılabilir; Burada D: boru çapı (mm), Q: max. gaz akış debisi (m³/h), P: min. gaz basıncı (bar), V: gaz akış hızı (m/s). En küçük çap DN 50 mm ( 2’’) alınır. Çıkan sonuca göre D çapına yakın üst boru çapı alınır.

• İstasyonun periyodik bakımı veya herhangi bir sebeple devre dışı kalması durumunda istasyona müdahale yalnızca “Gaz Dağıtım Şirketi” yetkilileri tarafından yapılır.



İkincil Basınç Düşürme İstasyonu 

Endüstriyel tesislerde, gaz teslim noktası çıkış basıncının tesisatın tasarımı gereği farklı basınç değerlerine düşürülmesi gerektiği durumlarda ikincil basınç düşürme istasyonu tesis edilmelidir. İkincil basınç düşürme istasyonunda da 25 m/s hız limiti aşılmamalıdır. Basınç düşürme ve ölçüm istasyonu çift hatlı ise ikincil basınç düşürme istasyonu da çift hatlı olmalı veya ikinci bir monitör regülatör tesis edilmedir.

İkinci basınç düşürme istasyonlarının her yıl periyodik olarak kontrolü endüstriyel tesis tarafından yaptırılmalıdır. Kontrol sonuçlarını belirtir belge, endüstriyel tesisin yetkililerine teslim edilmelidir. Gerekli görüldüğü durumlarda Gaz Dağıtım Şirketi yetkilisine sunulmalıdır. İkinci basınç düşürme istasyonu yakınında doğal gaz yangınlarına uygun yangın söndürücülerin bulunması tavsiye edilir.


İkincil basınç düşürme istasyonu dizaynı ve yer seçim kriterleri aşağıda verilmiştir.

Yer Seçim Kriterleri:

1. Olası bir sarsıntı durumunda istasyonun ve giriş vanasının, yıkıntı altında kalmaması konusuna dikkat edilmelidir.

2. Olası bir yanma ve patlama durumunda, istasyonun etkilenmemesi, yangın sirayeti ihtimalinin düşük olması konusuna dikkat edilmelidir.

3. Bakım, kontrol ve montaj-demontaj amaçlı yaklaşımın ve ulaşımın kolay olması konusu dikkate alınmalıdır.

4. Yanıcı ve parlayıcı madde imalat sahaları ve depolarına olan uzaklığa dikkat edilmelidir.

5. Tesise ait trafo binası, şalter sahası, enerji nakil hattı gibi noktalara olan mesafe konusu göz önünde bulundurulmalıdır.

6. Tesis içi ve/veya dışı trafik akışından (otomobil, kamyon, forklift, iş makineleri, seyyar üretim bantları vb.) istasyonun darbe görmemesi konusu dikkate alınmalıdır.

7. İkinci basınç düşürme istasyonları bina dışında ise havalandırılmış kutu içinde olmalıdır.




GAZ TESLİM NOKTASININ ÇELİK HATTAN BESLENEN BASINÇ DÜŞÜRME VE ÖLÇÜM İSTASYONU OLMASI DURUMUNDA




GAZ TESLİM NOKTASININ POLİETİLEN HATTAN BESLENEN BASINÇ DÜŞÜRME VE ÖLÇÜM İSTASYONU OLMASI DURUMUNDA



GAZ TESLİM NOKTASININ SERVİS KUTUSU OLMASI DURUMUNDA




ÇELİK TESİSATIN KAYNAKLA BİRLEŞTİRİLMESİ 

İç tesisatın tasarımı, yapımı, yerleştirilmesi, kontrolü, işletmeye alınması ve işletilmesi ile ilgili olarak TS, EN, ISO, IEC standartlarından herhangi birine, bu standartlar yok ise, TSE tarafından kabul gören diğer standartlara uyulması zorunludur.

Standartlarda değişiklik olması halinde; değişiklik getiren standart, uygulanan standardın iptal edilmesi veya yürürlükten kaldırılması halinde ise yeni standart geçerli olur. Kullanılacak bütün cihazlar, gaz armatürleri, sayaç, boru, vana, fittings vb. malzemelerin standart uygunluk belge kontrolü Gaz Dağıtım Şirketi tarafından yapılmış olmalıdır.

Konusunda TS Standardı olmayan yakıcı cihazlar için (kazan, brülör, bek vb.) yukarıdaki şartların sağlanamadığı durumlarda, TSE özel inceleme raporu veya akredite kuruluşların vereceği raporlar istenir.

Endüstriyel tesislere ait doğal gaz tesisatlarında kullanılacak çelik borular TS 6047 EN 10208–1 veya API 5L standardına uygun olmalıdır. Kaynak birbirinin aynı veya erime aralıkları birbirine yakın iki veya daha fazla metal parçayı ısı, basınç veya her ikisi birden kullanarak aynı türden bir malzeme katarak veya katmadan birleştirmektir. Kaynaklar amacına, uygulama usulüne ve işlemin cinsine göre sınıflara ayrılır.


Tesisatlar da kullanılan başlıca kaynak yöntemleri;

• Örtülü Elektrotla Elektrik Ark Kaynağı (Bazik, selülozik elektrotlarla)

• TIG Kaynağı

 • MIG / MAG Kaynağı

Endüstriyel tesislerde yapılacak olan doğal gaz tesisatlarında oksi asetilen kaynağı ve rutil örtülü elektrotların kullanıldığı elektrik ark kaynağı kabul edilmemektedir.


Boruların Kaynağa Hazırlanması 

a) Boruların Kontrolü Kontrolde özellikle bükülme, başlarda eğilme, çentikler, çizikler, korozyona uğramış yerler, bombeler, kaplamada hasar hatalarına dikkat edilmelidir.

b) İç Temizlik Boruların içi montajdan önce temizlenmelidir. Montajın tamamlanmasından sonra bina girişindeki AKV. (L>50 m ise) kapatılarak süpürme Te’si vasıtası ile basınçlı hava kullanılarak boru içindeki kirlilik tahliye edilmelidir.

c) Kaynak Ağzı Açılması Boru uçları düzeltilmiş ve kaynak ağzı açılmış olmalıdır. Boru iç ve dış yüzeyinde kaynak ağzından itibaren 5 cm’lik kısımda yüzey temizliği yapılmalıdır.

d) Parçaların Eksenlenmesi Kaynak işlemi sırasında iç ve dış eksen kaçıklığı olmamalıdır.



Kaynak Adım Yüksekliği 

Borular, kaynak ağzı açılmış olarak sahaya gelmektedir. Tüm çevrede adım yüksekliği, 1,6 mm olacak şekilde taşlanarak eşitlenmelidir. Boru başı kesilmiş borularda, kaynak adım yüksekliği 1,6 mm olarak ayarlanmalıdır.

Orijinal borularda kaynak ağzı açısı, 30°±5°/0°’dir. Kesilmiş borularda, açılacak ağız açısı bu şekilde ayarlanmalıdır. Kaynak ağzında hata (çentik yoksa) taşlanmamalıdır. Kaynak ağzı ne kadar iyi ise, kaliteli bir kaynak için o kadar iyi hazırlık yapılmış olur.